Overzicht van de Waalhaven in 2006 vanaf de 12e verdieping van Waelestein
De Waalhaven is een uitgegraven haven, een van de havens van Rotterdam op de linker Maasoever. Met zijn oppervlakte van 310 ha. is de Waalhaven het grootste gegraven havenbassin ter wereld.
Sinds 1872 is er een Nieuwe Waterweg die Rotterdam direct met de zee verbindt. Direct na de inlijving van het voormalige dorp Charlois bij Rotterdam in 1895 vestigen zich aan de Sluisjesdijk de Pakhuismeesteren. In 1901 vestigt zich daar ook de Benzine-Installatie Rotterdam (een voorloper van Shell). Er komt steeds meer behoefte aan een extra haven om zeeschepen te kunnen laden en lossen. Op 13 juni 1907 nam de gemeenteraad van Rotterdam het besluit tot het aanleggen van de Waalhaven en tot onteigening daartoe van de polder Robbenoord en Plompert. De polder is in 1913 opgeheven. In 1907 wordt ook begonnen met de eerste uitgravingen. Baggerspecie wordt voor een groot deel versleept naar het plangebied Waalhaven ZZ. De eerste uitgraving is klaar in 1908.
1910- 2e fase van de uitgraving
1912 - Verbreding van de 2e fase. Waalhaven ZZ is nog steeds voor een deel polder zoals in de situatie voor 1907
In 1919 werd besloten een vliegveld aan te leggen ten zuiden van de Waalhaven. Vanaf dit vliegveld - dat de toepasselijke naam Vliegveld Waalhaven kreeg - werd een luchtvrachtdienst met Engeland opgezet. Op 26 juli 1920 landde het eerste vliegtuig uit Londen. In de meidagen van 1940 werd het vliegveld door Duitse parachutisten overvallen en de Hollandse verdediging opgerold. Het vliegveld werd door Nederlandse en Britse bommenwerpers aangevallen, waarbij wel 60 ton bommen op en rond het veld werd afgeworpen. Ook beschoot Nederlandse artillerie dagenlang de landingsterreinen. Na de meidagen werd het vliegveld korte tijd door de Duitsers in gebruik genomen, maar ze vonden het onpraktisch omdat het te dicht op de kust lag. De Duitsers zouden het terrein uiteindelijk ongeschikt maken voor landing. Na de oorlog werd het spoedig in de havennijverheid opgenomen. Er is van het vliegveld geen spoor meer te vinden.
Aan Westzijde van Waalhaven ontstond naast de loodsen van de Rotterdamse Droogdok Maatschappij het dorp Heijplaat, gebouwd om werknemers van de werf te huisvesten. Het dorp telde 315 eengezinswoningen, later kwamen daar nog zo’n 40 woningen bij. De verbinding van en naar dit dorp loopt via de noordzijde van het plangebied Waalhaven ZZ.
1928 - 3e fase van de uitgraving, tot aan Waalhaven ZZ van het waterbekken.
1930 - 4e en laatste grote uitbreiding.
Omdat aan de Sluisjesdijk wegens ruimtegebrek verdere uitbreiding van de Benzine-installatie niet mogelijk was, is het bedrijf in 1935 verhuisd naar Pernis.
Karakteristiek element in de Waalhaven was de demagnetiseerinrichting, een grote boog waar schepen onderdoor konden varen om ontdaan te worden van hun magnetisme. Men geloofde dat op die manier het gevaar van magnetische mijnen kon worden afgewend. Deze installatie is gesloopt.
Tot de jaren '90 deed de Waalhaven dienst als overslaghaven van met name massagoed en containers. Het was indertijd een overslagplaats voor Lash-schepen. De bakken die er nu nog liggen worden voornamelijk gebruikt voor opslag. Er zijn veel bekende scheepvaartbedrijven gevestigd aan de Waalhaven. Men vindt er ook Smit Internationale, die er zijn bokken en havensleepboten afmeert.