Gouda

In de loop der eeuwen heeft de Markt heel wat veranderingen ondergaan. Aanvankelijk was het de plek waar de oude Gouwenaars hun vuilnis stortten. Niet voor niets bleef de Markt lange tijd onbebouwd. Het was immers een moerassig stuk stad, waar weinig mee te beginnen was. Dankzij het huisvuil, en vervolgens met puin, werd het terrein opgehoogd. Dat gebeurde met materiaal, dat overbleef na diverse stadsbranden, die Gouda teisterden. Het grondstuk werd gekocht van Jan van Chatillon, graaf van Blois en heer van Gouda. Dat gebeurde op de uitdrukkelijke voorwaarde, dat op die plek het stadhuis zou verrijzen. Die transactie had plaats in 1395. Het zou tot 1447 duren, alvorens met de echte bouw zou worden begonnen – van een gecombineerd raad-, want- en vleeshuis. Nog steeds pronkt op deze plek het gotische stadhuis – het enige vrijstaande stadhuis met die gotische allure, boven de grote rivieren. Het deel van de Markt dat langs de Waag loopt, heette oudtijds ‘de Regenboog’, vanwege zijn kenmerkende boogvorm. Andere delen van de Markt werden aangeduid met Koestraat en Bo­termarkt. De bekende architect en bouwmeester Pieter Post realiseerde in 1668 zijn classicistisch vormgegeven Waaggebouw aan de Markt. Om te imponeren werd aan weerskanten een doorbraak gerealiseerd – vroeger was hier een gesloten huizenfront – waardoor de Waag vrijstaand werd. De bebouwing naast de Waag mocht bovendien niet hoger zijn dan dit nieuwe pand. Het sterk verpauperde gebouw van ‘de Zalm’ laat zien, dat die voorwaarde ook hedentendage nog steeds opgeld doet. Het huidige pand van Radio Modern – voorheen de Amrobank – steekt echter duidelijk uit boven de Waag. Dat gold nog niet in 1876, toen Jacobus Hendricus de Louw zijn camera op de Re­genboog richtte. Op het rijtje, waar hedentendage Radio Modern staat, bevond zich toen café ‘de Harmonie’, waar later ‘de Beursklok’ voor in de plaats is gekomen, vervolgens de Marktpassage, en nu de textielsupermarkt van Scholten. Het hoekpand van Radio Modern werd dus voorafgegaan door de Amrobank – een bankge­bouw, dat oudtijds in gebruik was bij Goedewaagen. Die naam is lange tijd aan dit stukje Markt verbonden geweest. Want al in 1849 was ene Tobias Goedewaagen pachter van de bargedienst Gouda-Amsterdam. Hij werd in 1818 geboren als zoon van Abraham en Teuntje de Mol. Tobias bracht met zijn klei-ne trekschuit boodschappen over, incasseerde gelden en kocht en verkocht voor zijn klanten op de Amsterdamse beurs effecten. Ook verzilverde hij daar coupons. Tobias stapte allengs over van de boodschappendienst op de effectenhandel, die lucratiever was. Daarom vestigde hij zicn in mei-1879 als kassier en commissionair in effecten. Drie van zijn zoons richtten in 1888 de firma Goedewaagen & Co op, waaruit de Incassobank voortkwam. Eén zoon, Pieter, zette de zaak voort – en breidde in 1890 uit met een bijkantoor in Schoonho­ven en in 1896 met een kantoor in Boskoop. Omdat Pieter’s enige zoon overleed, verbond vader zich in 1903 met zijn boekhouder Willem de Mol – die de bank na de dood van Pieter Goedewaagen voortzette. In 1914 werd het hoekpand op de Markt verbouwd tot bank. In 1938 volgde een nieuwe verbou­wing, die tevens een uitbreiding inhield. Het voormalig café ‘De Harmonie’ werd aangekocht en werd tezamen met het oude bankgebouw afgebroken. Vervolgens werd een geheel nieuw bankcomplex gerealiseerd, dat tot de komst van Radio Modern intakt bleef. De nostalgische foto uit de vorige eeuw toont de oude situatie: een evenwichtige Marktbebou­wing, waarbij de hoogte van de huizen een ritmisch en symmetrisch beeld opleveren. Een aanpak, die bij veel moderne architecten (helaas) in onbruik is geraakt.